O uwłaszczeniu chłopów 1861 r.

   Ze szkolnej nauki historii. Uwłaszczenie chłopów w zaborze rosyjskim nastąpiło w 1864 r. To dotyczyło tzw. Królestwa Polskiego. Natomiast dla obszaru dzisiejszej Białostocczyzny odbyło się w tym samym terminie jak dla Rosyjskiego Imperium w 1861 r. Na jakich zasadach to się odbyło, to możemy na poniższym przykładzie dowiedzieć. Szkoda, że ten dokument nie jest pełny. Nie zachował się wykaz gospodarzy wsi Koźliki, tak jak to wcześniej przedstawiłem dla wsi Hołody.

   Należy tu dodać, że chodzi tu o wieś Koźliki leżącą na rzeką Narew po jej lewej stronie. Leży ona w pow. hajnowskim na samym krańcu. Inna wieś Koźliki leży po trasie Bielsk Podlaski  – Zabłudów w pow. białostockim. Z załączonego dokumentu wynika, że zamieszkiwało wieś 62 osób płci męskiej. Należy przypuszczać, że w 1869 r. całkowita ilość mieszkańców wynosiła około 120 osób. Obecnie mieszka tam tylko 28 osób wg Spisu Powszechnego z 2021 r.

    Akt lustracyjny miejscowości Kozliki  guberni grodzieńskiej, bielskiego ujezdu (powiatu), Klejnickiej wołości (gminy).

• Miejscowość ta należała do państwowego majątku Klejniki 1-szej części.
• Do dnia 1 stycznia 1869 r. według 10-go narodowego spisu rewizyjnego zamieszkiwało 62 osób płci męskiej będących państwowymi chłopami.

Po ostatecznym ziemskim przekształceniu przydzielono ziemię następującej liczbie gospodarstw(lub rodzin) i w nich stan liczebny chłopów płci męskiej – właścicieli zaliczonych do wspólnoty wiejskiej.

1 dziesięcina = 1,0925397504 ha, 1 ucząstek – 12,5 dziesięcin (około)

• Całkowita ilość ziemi przeznaczonej do podziału miejscowości 503,4 dziesięcin, w tym ziemi uprawnej 464,00 dziesięcin i nieuprawnej 39,40 dziesięcin.
• Cała wskazany obszar zawiera się w jednym ciągłym kawałku i w 5-ciu oddzielnych uprawnych kawałkach znajdujących się między ziemiami różnych państwowych wsi majątku Klejniki

Graniczy on z północy po rzece Narew z ziemiami wsi Ciełuszki, z północnego wschodu z ziemiami wsi Gradoczna, z południa  wsi Hukowicze i z zachodu Stupniki.

• Przeznaczone ziemie do podziału wsi przydzielono dla 24 gospodarzy w tym 1.5 uczątkowych – 4, pełnych 17, połówkowych – 2 i żołnierskich ogrodowych –
• W załączonych do tego aktu imiennym spisie wymienia się imiona wszystkich członków rodziny gospodarza wsi z wykazem ile we władaniu każdego gospodarza znajduje się ucząstków dziesięcin ziemi uprawnej i jaką sumę wykupnych płatności zobowiązany jest wnosić każdy gospodarz w ustanowionych w tym celu terminach, następnie ile zapasowych ucząstków przeznaczono dla wspólnoty wiejskiej dla szczególnych przeznaczeń i dla rozdania chłopom w następstwie  po pełnomocnictwie wspólnoty chłopskiej lub przekształcenia je w ogólne arendy, ile w nich dziesięcin i jaka przypuszczalna wykupna suma za nie.
• Z 464 dziesięcin ziemi uprawnej nie wstawione w wykazie wykupnych płatności 36,60 dziesięcin; w liczbie ostatnich zawiera się 36,10 dzies. pod wygony i zarośla i 0,5 dzies. pod ogrody przeznaczone dla żołnierza w stanie spoczynku
• Coroczna suma wykupnych płatności za cały przydzielony wsi obszar wynosi 240 rubli 48 kopiejek. Płatności te będą pobierane w stałym terminie i w stałej wysokości 1 stycznia każdego roku do 1 stycznia 1913 r. Po tym terminie pobór płatności będzie zakończony.
• W granicach przekazanego wsi przydziału dłużnych kwestii czynszowych nie ma.
• W kwestii praw władania i dysponowania przekazanymi gospodarzom na własność przydziałów, jak również dokonywania opłat wykupnych płatności i zabezpieczenia sprawnej opłaty tych płatności przez gospodarzy- właścicieli wsi Kozliki obejmują zasady ustanowione w & 159-&179 i &119-&138 zatwierdzonego 19 lutego 1861 r. – ustawy o wykupie ziemi przez chłopów.

Oto położenie wsi Koźliki na mapie i widoczne graniczące wsie Stupniki, Ciełuszki, Gradoczno, które są wymienione w powyższym dokumencie.

Aby powiększyć, kliknij na mapę.