Teraz o 37 pułku strzelców syberyjskich. Pułk ten brał udział w walkach o Bielsk Podlaski wraz innymi pułkami przesuniętymi aż spod Ostrołęki. Tam w okresie lutego i marca zimy 1915 r. trwały zacięte walki. Otóż powstanie strony tej zaczęło się od tłumaczenia dziennika działań wojennych tego pułku dla pana Gabriela Janczarskiego. W tym pułku jako żołnierz walczył jego dziadek Leon Janczarski. Pochodził z kieleckiej guberni, olkuskiego powiatu. W okolicy wsi Zawady trafił do niewoli niemieckiej, gdzie dotrwał do końca wojny. Oto poniżej fragment dziennika opisujący walki w okolicy Ostrołęki w zimie 1915 r.
Dziennik wojenny 37. Pułku Strzelców Syberyjskich
15 września (28) 1914 r.
Ogłoszono mobilizację pułku od dnia 15. (28). 09. 1914 roku, która trwała do 25.11.1914 r. (8.12.1914 r.)
25 listopada (8 grudnia) 1914 r.
Jako pierwszy na teatr działań wojennych przybył koleją pułkowy eszelon nr 6. Z eszelonem dotarł pierwszy dowódca, kapitan Zawalnikowski, 8 oficerów i niżsi stopniem.
26 listopada (9 grudnia) 1914 r.
W rejonie działań wojennych są pułkowe eszelony nr 5 i nr 6.
27 listopada (10 grudnia) 1914 r.
W rejonie działań wojennych przybył sztab etatowego batalionu i etatowej kompanii.
18 grudnia (31 grudnia) 1914 r.
Pułkowe eszelony nr 1, 2 i 3 dotarły na stację kolejową Tłuszcz, gdzie otrzymały rozkaz rozmieszczenia się na kwaterach. W oddalonej 15 wiorst miejscowości Rasztów miał rozmieścić o sztab pułku, jednostkowe komendy, kompania muzyczna, kompania łączności oraz 1. i 2. Batalion. Przybył eszelon nr 4 i rozlokował się we wsiach Wola ( Wola Rasztowska) i Zagościniec. Przybył eszelon nr 6, z którego 3. i 4. Batalion rozlokowały się we wsiach Dobczyn, Pasek i Wiktorów. Ludzie byli rozmieszczeni ciasno często w nieogrzewanych pomieszczeniach. Wyżywienie otrzymuje się z intendentury, a część trzeba zdobyć własnym sumptem. Wyższe rangi wchodzą w skład IV. Korpusu Syberyjskiego. Dla ochrony każdego garnizonu wystawia się wydzielone oddziały osłonowe, a dla ochrony części batalionu oddzielną wartę. Codziennie wyznaczana jest kompania na wypadek alarmu. Dyżurujący oddział stacjonujący w swojej wsi znajduje się w pełnej gotowości bojowej. Punkt zborny we wsi Wiktorów. Nieprzyjaciel znajduje się w odległości czterech przemarszów (wg dziennej norma przejścia wojska) na zachód, na lewym brzegu Wisły. Nasza armia zajmuje mocne pozycje na linii rzek Nurzec, Bzura i Rawka oraz dalej na południe. W mieście Wyszków rozmieszczona jest część Dywizji Kozaków Dońskich. W Mińsku Mazowieckim część Korpusu Gwardii.
stycznia (21 stycznia) 1915 r.
W pułku wchodzącemu w skład 10. Dywizji Strzelców Syberyjskich został przeprowadzony przegląd przez Najwyższego głównodowodzącego księcia Mikołaja Mikołajewicza, który odbył się na wysokości drogi znajdującej się na wschód od wsi Wólka Kozłowska – Tłuszcz.
11 stycznia (24 stycznia) 1915 r.
O godzinie 4:00 wieczorem pułk wyruszył na nowe miejsce postojowe. Sztab pułku, komendy, kompania muzyczna i łączności oraz 1., 2. i 3. Batalion rozmieszczono we wsi Nadma. Naczelnika garnizonu, dowódca pułku, 4. Batalion oraz 1. Dywizjon 10. Brygady Artylerii Strzelców Syberyjskich we wsi Kobyłka. Naczelnik garnizonu płk. Rozonow oraz pułkowy zwiad we wsi Janków. Naczelnik garnizonu sztabs-kapitan Faworow, kompanię przyboczną i dowództwo karabinów maszynowych we wsi Ulasek (Zalasek). Naszelnik garnizonu por. Kotulski oraz wszyscy ludzie zostali rozmieszczeni po kwaterach.
Główne siły niemieckich wojsk znajdują się na lewym brzegu Bzury i Rawki. Część wojsk w zestawie skonsolidowanego Korpusu Surena działa na linii Sierpc – Mława. Część naszych wojsk rozmieszczona jest na prawym brzegu Bzury i Rawki. Na prawym brzegu Wisły są skoncentrowane nasze wojska Nowogieorgiewskiego rejonu umocnionego (twierdza Modlin).
Dla ochrony pułku wystawia się oddzielne placówki. Punkt zborny pułku wyznaczono na drodze prowadzącej od wsi Nadma do linii kolejki wąskotorowej. Zgodnie z rozkazem korpusu, pułk wchodzi w skład Północno Zachodniego Frontu.
18 stycznia (31 stycznia) 1915 r.
O godzinie 5:00 rano pułk otrzymał rozkaz wyruszenia. Główne siły Niemców znajdują się na lewych brzegach rzek Bzury i Rawki. Część wojsk w składzie 50 batalionów i 5 brygad kawalerii działa na linii Sierpc – Mława. Część naszych wojsk rozmieściła się na prawych brzegach Bzury i Rawki. Na prawym brzegu Wisły skoncentrowane są nasze konne oddziały. Na linii Ciechanów – Prostyń rozmieszczony jest I. Turkiestański Korpus Armijny. W rejonie wsi Dzierżenin rozmieszczona jest 4. Brygada Kawalerii. (nieczytelne) Prawa kolumna w skład której wchodziła 10. Dywizja Strzelców Syberyjskich miała przejść 18 stycznia (31 stycznia) do wsi Nadma. Nasz pułk z dywizjonem 10. Brygady Artylerii Strzelców Syberyjskich i jedną kompanią saperów stworzy awangardę, która musi przekroczyć punkt skrzyżowania szos znajdujący się na zachód od wsi Nadma o godzinie 7:00 rano. Podążać przez Zamostki Wólczańskie, Nieporęt, Dębe do Ludwinowa Dębskiego, gdzie należy rozmieścić się na biwaku. Dłuższy postój po przejściu przez most na rzece Narew do godziny 12:00.
Porządek poruszania się: główny oddział 1. Batalion, 2 karabiny maszynowe, połowa komendy konnego zwiadu wyruszyła z punktu zbornego o godzinie 6:30 rano, na Zamostki Wólczańskie, Zagroby, Skubianka, Ludwinowo Dębskie. Awangarda wyruszyła z punktu zbornego o godzinie 7:00 podążając za głównym oddziałem. Tabory pierwszego rzutu bezpośrednio za pułkiem, tabory drugiego rzutu w ogólnej kolumnie za głównymi siłami. Przedni oddział przybył na nocleg o godzinie 4:00 i wystawił warty na linii od Orzechowa do Stanisławowa. Awangarda przybyła na miejsce noclegowe o 4:15 i rozłożyła się biwakiem opodal wsi Ludwinowo Dębskie. Długość przemarszu wyniosła około 30 wiorst. Pogoda pochmurna, 3-4 stopnie ciepła. Drogi dobre – szosy. Chorych bardzo mały procent. Spóźniających się nie ma.
19 stycznia (1 lutego) 1915 r.
Pułk w składzie 10. Dywizji Strzelców Syberyjskich ma przejść na nocleg we wsi Kroczewo. Pułk wyruszył z noclegu o godzinie 8:30 dochodząc do skrzyżowania szosy koło wsi Dębe zmuszony był zatrzymać się i oczekiwać na przejście 39. Pułku Strzelców Syberyjskich. W dalszą drogę mógł wyruszyć o godzinie 10:00, podążając za awangardą 38. Pułku Strzelców Syberyjskich, w ogonie kolumny głównych sił, przez Kikoły, Modlin, Zakroczym i Kroczewo. Duży postój był wyznaczony koło wsi Modlin, ale z powodu opóźnienia z wyruszeniem takiego postoju nie było. Na miejsce noclegu koło miejscowości Kroczewo pułk przybył o 4:00 rano. Długość przebytego marszu 26 wiorst. Pogoda ciepła i słoneczna. Nastroje wśród ludzi dobre, opóźnionych nie było. Wyżywienie ze swoich środków, często od intendentury.
20 stycznia (2 lutego) 1915 r.
Otrzymano rozkaz wymarszu. Pułk wyruszył o godzinie 8:30 podążając na czele głównych sił (w awangardzie 39. Pułk Strzelców Syberyjskich) w kierunku miasta Płońsk, dokąd przybył o godzinie 13:45 i rozmieścił się po kwaterach. Długość przebytej drogi 20 wiorst. Pogoda pochmurna, padał lekki śnieg. Nastroje wspaniałe. Chorych i spóźnionych nie było.
22 stycznia (4 lutego) 1915 r.
Zgodnie z otrzymanymi rozkazami ze sztabu, wyruszyły na zwiad pieszy i konny oddziały zwiadowcze. Rejon pieszego zwiadu: Mystkowo, Grzymki, Cywiny, Dynguny, Szeromin, Rakowo, Błażejowice, Grzymkowice. Oddział konnego zwiadu: droga Drobin do drogi Rogotwórsk- Wrogocin.
23 stycznia (5 lutego) 1915 r.
Pułk z pierwszą baterią z 10. Brygady Artylerii Strzelców Syberyjskich wyruszył z Płońska w kierunku wsi Arcelin w awangardzie na zmianę 39. Pułkiem Strzelców Syberyjskich o godzinie 13:00. Na wartę wyznaczono 2. Batalion i 4. Kompanię, które obsadziły stanowiska w okolicach wsi Krościn, Sokolniki, Korzybie Małe, Gumowo Wielkie, Grądy. Dowódcą wart wyznaczono płk. Dita, który uprzednio zapoznał się z terenem i na mapie wyznaczył kompaniom ich obszary. O godzinie 12:00 kompanie wyruszyły najkrótszymi trasami na swoje wyznaczone tereny. Pułk wyruszył z Płońska w następującym porządku: 1. Batalion, 3. Batalion, oddział karabinów maszynowych i 4. Batalion przybył do wsi Arcelin o godzinie 14:20, przeszedłszy trasę pięciu wiorst i rozłożył się biwakiem i po kwaterach. Do dyżurnych oddziałów wyznaczono 1. i 2. Kompanię. Dowództwo i pluton artylerii rozmieszczono we wsi Sokolniki około 2 wiorst od wsi Arcelin.
24 stycznia (6 lutego) 1915 r.
Na warty ochraniające wyznaczono: 4. Batalion i 3. Kompanię, na zmianę 2. Batalionem z takim zamiarem, aby zmienić o godzinie 15:00 dyżurne oddziały 9. i 10. Kompanii oraz pluton artylerii. Dla osłony artylerii, która znajduje się przy drodze do wsi Arcelin w odległości jednej wiorsty, wyznacza się dyżurny oddział.
25 stycznia (7 lutego) 1915 r.
Na zmianę 4. Batalionu, na wartę ochronną wyznaczono 3. Batalion i 2. Kompanię. Na dyżurujący oddział wyznaczono dwie kompanie. Kompanie zwolnione od dyżurów codziennie wyznacza się do kopania okopów (pozycje na awangardzie). Prace kontynuowano od godziny 8:00 do godziny 11:00 i od godziny 14:00 do godziny 17:00. Część okopów była zajęta przez dowództwo 39. Pułku Strzelców Syberyjskich, a pozostałe były zajęte 24 stycznia (6 lutego). Prace są kontynuowane pod kierownictwem 1. Plutonu Saperów.
26 stycznia (8 lutego) 1915 r.
Po zluzowaniu przez 38. Pułk Strzelców Syberyjskich, wyznaczono pułkowi przemieszczenie się do wsi Arcelin i rozmieszczenie się w następującym porządku:
sztab pułku, oddziały muzyczny i łączności, oraz 1. Pluton 10. Kompanii miał rozmieścić się we wsi Radzymin, 1. Kompania we wsi Brody, 3. Kompania we wsi Pilitowo, 4. Kompania we wsi Cempkowo, jako osłona 10. Brygady Strzelców Syberyjskich, 2. Batalion we wsi Skorzmin, 3. Batalion we wsi Wodniki i Wichrowo, 4. Batalion we wsiach Postróże Duże i Małe oraz Poczernin, oddział karabinów maszynowych i oddział zwiadu w Kol. Wróblewo, kompania bez przydziału we wsi Radzyminek.
Wyjątek stanowiły 3. Batalion i 2. Kompania, którym po zluzowaniu przez 38. Pułk Strzelców Syberyjskich rozkazano maszerować oddzielnie na wskazane miejsca. Pułk wyruszył ze wsi Arcelin o godzinie 14:00, maszerując w następującym porządku: 1. Batalion, oddział karabinów maszynowych, 2. Batalion i 4. Batalion. W takim porządku pułk przybył do Płońska. Potem bataliony i kompanie poszły samodzielnie najkrótszymi drogami na wskazane miejsca.
27 stycznia (9 lutego) 1915 r.
Zgodnie z rozkazem dowódcy dywizji, 1. Kompania towarzysząca 2. Dywizjonowi 10. Brygady Artylerii Strzelców Syberyjskich, w awangardzie do wsi Arcelin i z powrotem przemaszerowano 25 wiorst.
28 stycznia (10 lutego) 1915 r.
O godzinie 9:00 2. i 3. Batalion zostały wysłane do kopania okopów. Praca trwała do godziny 17:00. Obiad był dostarczony przez kuchnię polową. Porucznik Poleszczuk przebywający Płońsku został lekko ranny w nogę od odłamka bomby zrzuconej z latającego aeroplanu i został odesłany do szpitala polowego.
29 stycznia (11 lutego) 1915 r.
Pułk przemieszcza się do wsi Dąbrowa. W tym celu 1., 2., i 3 Batalion, oddziały karabinów maszynowych, oddziały zwiadu mają przybyć o godzinie 7:00 na skraj miasta Płońska. 4. Batalion z 22. Dywizjonem Haubic oraz dwiema kompaniami saperów mają wyruszyć przez wieś Strachowo w kierunku Szpondowa, gdzie mają się połączyć z głównymi siłami o godzinie 8:30. Długi postój we wsi …sielnowo o godzinie 12:00. Nocleg we wsi Dąbrowa obozem. Pierwszy i drugi rozjazd mają podążać za swoimi oddziałami. Zgodnie z wydanym rozkazem pułk zebrał się na południowym skraju Płońska o godzinie 7:00. O godzinie 7:30 przeszedł miasto na czele głównych sił. Koło wsi Szpondowo dołączyły: 4. Batalion, 22. Dywizjon Haubic i dwie kompanie saperów. Na miejsce dużego postoju pułk przybył o godzinie 11:00, gdzie rozdano obiad i przydzielono miejsca noclegowe. Dowództwo postanowiło: 2. Batalion, oddziały zwiadu rozmieścić we wsi Kraszewo. 1., 2., i 4. Batalion, sztab pułku we wsi Ojrzeń. Na miejsce noclegowe pułk przybył o godzinie 14:15. Długość przejścia około 25 wiorst. Podczas całego marszu wiał silny i chłodny wiatr.
30 stycznia (12 lutego) 1915 r.
Informacje o przeciwniku i naszych wojskach później. Dzisiaj pułk (awangarda lewej kolumny) ma przejść do wsi Łuków. W skład awangardy wyznacza się: 37. Pułk Strzelców Syberyjskich, 2. Dywizjon 10. Brygady Artylerii Strzelców Syberyjskich, jeden pluton saperów oraz pięć sotni Ussuryjskiego Pułku Kozaków. Awangarda ma przejść skrajem wsi Kraszew o godzinie 7:00 i skierować się na Drożdżyn, Burkaty, Gogole Wielkie na Łuków, gdzie ma zatrzymać się na nocleg. Długi postój około godziny 15:00 we wsi Ciemniewo. Pułk wyruszył ze wsi Ojrzeń o godzinie 7:00 w następującym porządku: dwie kompanie 2. Batalionu, cztery karabiny maszynowe i znowu dwie kompanie 2. Batalionu wyruszyły ze wsi Kraszewo o godzinie 7:00. Awangarda: dwie kompanie 3. Batalionu, cztery karabiny maszynowe (które dołączyły we wsi Kraszewo), dwie kompanie 3. Batalionu, jedna bateria/10. Brygady Artylerii Strzelców Syberyjskich, dwie kompanie 4. Batalionu, jedna bateria/10. Brygady Artylerii, dwie kompanie 4. Batalionu, jedna bateria/10. Brygady Artylerii, trzy kompanie 1. Batalionu, jedna bateria/10. Brygady Artylerii, za nimi tabory pierwszego rzutu, jeden pluton konnego zwiadu dołączył we wsi Kraszewo i został wysłany na placówkę. Na duży postój pułk przybył o godzinie 12:00, gdzie wydano obiad o godzinie 13:00. O godzinie 15:00 wyruszono dalej. Pułk nie zdążył się rozstawić do marszu, gdy otrzymano rozkaz szefa dywizji, aby zatrzymać się tam, gdzie wyznaczał rozkaz na godzinę 16:00. Do wsi Łukowo (miejsce noclegu) pułk przybył o godzinie 19:00. Długość przemarszu około 40 wiorst. Około godziny 10:00 rano spadł niewielki deszcz, od którego utworzyło się błoto utrudniające poruszanie się. Z przemęczenia pozostało 25 ludzi.
31 stycznia (13 lutego) 1915 r.
Dzisiaj dowództwo Korpusu nakazało 9. Dywizji przejść do wsi Różan. Lewa kolumna ma przejść do miejscowości Zamość, i Sypniewo. Znajdujące się w bocznej awangardzie trzy bataliony 38. Pułku Strzelców Syberyjskich, dwie baterie z 10. Brygady Artylerii Strzelców Syberyjskich, trzy sotnie Ussuryjskiego Pułku Kozaków i pluton saperów kontynuują marsz drogą na Stara Wieś, Krasne z noclegiem we wsi Pienczyce. Awangarda (płk. Żukow) 38. Pułku Strzelców Syberyjskich, jeden batalion, jedna bateria, dwie sotnie kozaków powinny przejść o 8:00 rano na punkt wyjściowy we wsi Karniewo i skierować się na Sypniewo na nocleg w północnej części wsi. Główne siły: 37. Pułk Strzelców Syberyjskich, jeden dywizjon 10. Brygady Artylerii Strzelców Syberyjskich, 22. Dywizjon Haubic ma przejść do punktu przed wsią Karniewo i skierować się na Maków, na nocleg we wsi Sypniewo. Duży postój do godziny 14:00 na lesistym terenie koło wzgórza 64. Ariergarda 37. Pułku Strzelców Syberyjskich ma podążać za ogonem kolumny głównych sił w odległości wiorsty. Tabory drugiego rzutu wychodząc ze wsi Karniewo o godzinie 10:15 są osłaniane przez dwie kompanie 37. Pułku Strzelców Syberyjskich. Punkt zborny o godzinie 7:30 u wyjścia ze wsi Łukowo. Porządek ruchu na Karniewo: placówka od grupy zwiadowców, dwie kompanie 4. Batalionu, oddział karabinów maszynowych, dwie kompanie 4. Batalionu, 1., 2., 3. Batalion , osłony, tabory, pół kompanii zwiadu i jeden pluton z 3. Batalionu. Pułki przybyły do wsi Karniewo o godzinie 9:00 rano. Zdążający tam 39. Pułk Strzelców Syberyjskich spóźnił się. Pułk wyruszył na czele kolumny głównych sił w następującym porządku: 13. Kompania, 14. Kompania, oddział karabinów maszynowych , 15. i 16. kompania, 22. Dywizjon Haubic, 1. 2. oraz 3.Batalion. Na duży postój przybyli dopiero o godzinie 14:00, gdzie otrzymali obiad i o godzinie 15:15 pułk ruszył dalej. Przybyli na miejsce noclegu: 3. Batalion, 22. Dywizjon Haubic o godzinie 18:00 do wsi Zamość, 2. Batalion o godzinie 18:45 do wsi Sypniewo a 4. Batalion i 10. Kompania do wsi Sypniewo o godzinie 19:00. Długość przemarszu około 30 wiorst. Cały czas padał deszcz. Utworzyło się dość duże błoto. Maruderów z powodu długich przemarszów i bardzo złej pogody było 85 ludzi, przybyli w nocy. Chorych nie zauważono.